بوم کسب و کار ناب (Lean Canvas) یک ابزار بصری است که برای کمک به استارتاپ‌ها و کسب و کارهای کوچک در توسعه و بهبود مدل کسب و کار خود استفاده می‌شود. این ابزار بر اساس اصول Lean Startup طراحی شده است و به کسب و کارها کمک می‌کند تا بتوانند با سرعت بیشتری ایده‌های خود را آزمایش و توسعه دهند.
بوم ناب الگوی یک‌صفحه‌ایِ مدل کسبوکار است که اولین بار توسط اَش موریا (Ash Maurya) و با اقتباس از بوم مدل کسبوکار الکساندراُستِروالدِر (Alexander Osterwalder) طراحی شده است.
اجزای بوم ناب
1. مشکل یا مسئله (Problem)
مشکلی که کسب و کار شما قصد حل آن را دارد.
جایگزین های موجود (existing alternatives)
بیشتر مشکلاتی که می‌خواهید حل کنید، راه‌حلی فعلی برای خود دارند مگر این‌که مسئله مورد نظر، مسئله کاملا جدیدی باشد. در نتیجه، جایگزین‌های موجود را یادداشت کنید. به طور مثال، بزرگترین جایگزین سیستم‌های مدیریت پروژه آنلاین، ایمیل است.
راه حل (Solution)
راه حلی که کسب و کار شما برای حل مشکل ارائه می‌دهد.
3. سنجه یا معیارهای کلیدی (Key Metrics)
این سنجه‌ها دارای اهمیت زیادی هستند چون کمک می‌کنند مانع این شوند که تمامی منابع خود را از دست دهیم در صورتی که اهداف اشتباهی را در نظر داشته‌ایم. این سنجه‌ها محدود به محصولات و خدمات ما هستند و جنس آنها اعداد و پارامترهای اندازه‌گیری می‌باشد.
4. ساختار هزینه‌ها (Cost Structure)
هزینه‌هایی که کسب و کار شما برای انجام فعالیت‌های خود متحمل می‌شود.
5. ارزش پیشنهادی یکتا (Unique Value Proposition)
ارزشی که کسب و کار شما برای مشتریان خود ایجاد می‌کند.
مفهوم سطح بالا (High Level Concept)
یک مفهوم سطح بالا در بوم ناب (high level concept) جمله یا عبارتی است که با استفاده از مدل‌ها و کسب و کارهای موجود و شناخته شده، بیزینس یا محصول شما رو کاملا شفاف و واضح به مخاطب معرفی می‌کنه. مفهوم سطح بالا برای یوتیوب: Flickr برای ویدیوها
6. بخش مشتریان (Customer Segment)
بخش مشتری و مسئله، به طور ذاتی به یکدیگر متصل هستند. بدون این‌که بخش مشتری را در نظر داشته باشید نمی‌توانید مشکلات آنها را در نظر بگیرید و برعکس. برای بخش‌های مشتری، یک تا سه مشکل مهم او را توضیح دهید.
پذیرندگان اولیه (Early adopters)
هدف شما در این بخش این است که یک «پذیرنده آغازین» (Early Adopter) را تعریف کنید و نیازی نیست که به تعریف مشتری‌های اصلی بپردازید.
7. برتری مطلق (رقابتی) (Unfair Advantage)
مزیت رقابتی کسب و کار شما.
8. کانال های دسترسی به مشتری (Channels)
«کانال‌ها» (Channels) مسیرهایی هستند که شما را به بخش مشتری می‌رسانند.
9. جریان درآمدی (Revenue Stream)
روش‌هایی که کسب و کار شما درآمد کسب می‌کند.
بوم کسب و کار ناب یک ابزار انعطاف‌پذیر است که می‌توان از آن برای انواع کسب و کارها استفاده کرد. این ابزار می‌تواند به کسب و کارها کمک کند تا:
- ایده‌های خود را به صورت واضح‌تر بیان کنند.
- نقاط قوت و ضعف مدل کسب و کار خود را شناسایی کنند.
- فرصت‌های بهبود مدل کسب و کار خود را پیدا کنند.
مقایسه بوم ناب و بوم مدل کسب و کار
بوم ناب و بوم کسبوکار هر دو فرایندهای کسبوکار را به‌صورت بصری ارائه می‌کنند و نیاز دارید که هر دوی آنها را به‌صورت دوره‌ای به‌روز کنید. تفاوت در این است که بوم مدل کسبوکار عموماً دربارۀ توسعۀ محصول یا خدمات نوشته می‌شود؛ اما بوم ناب سرآغاز حل یک مسئله است.
هنگامی که اش موریا بوم مدل کسبوکار را برای استفادۀ استارتاپ‌های ناب بررسی کرد، به نظرش چهار بخش از این بوم برای استارتاپ غیرضروری بود. او آن بخش‌ها را با مواردی جایگزین کرد که برای استارتاپ‌ها منطقی‌تر و مهم‌تر بودند.
- جایگزینی شرکای کلیدی (key partners) با مسئله (Problem)
- جایگزینی فعالیت‌های اصلی (key activities) با راه‌حل (solutions)
- جایگزینی منابع اصلی (key resources) با سنجه‌های کلیدی (key metrics)
- جایگزینی ارتباط مشتریان (Customer Relationships) با برتری مطلق (Unfair advantage)
گام‌های طراحی و تکمیل بوم ناب
طراحی بوم ناب برای کسبوکار نوپایتان می‌تواند یکی از هیجان‌انگیزترین بخش‌های کاری‌تان باشد. طراحی بوم ناب چند گام اساسی را شامل می‌شود که در ادامه آنها را توضیح خواهیم داد:
گام اول: بوم ناب را به زبان فارسی و در ابعاد بزرگ چاپ کنید و آن را روی دیوار محل کار خود ثابت کنید.
گام دوم: ایدۀ کسبوکار خود را بنویسید تا همه دربارۀ این‌که در حال کار روی چه ایده‌ای هستید مطلع باشند.
گام سوم: تمامی قسمت‌های بوم ناب را به‌ترتیب کامل کنید. با توجه به نظر مبدع بوم ناب «دستور صحیح‌پُرکردن» آن بدین‌گونه است:
همان‌طور که می‌بینید، همه‌چیز با بخش مشتری و مشکل آنها شروع می‌شود.
اگر مشکلی وجود نداشته باشد، دیگر به راه‌حل نیازی نیست، به این معنی که دیگر نیازی به محصولات و خدمات جدید نیست. بنابراین باید در تکمیل بوم ناب تأکید زیادی روی مشکلاتی داشته باشید که می‌خواهید آنها را حل کنید. البته همۀ بخش‌ها مهم‌اند و باید نوشته شوند؛ اما بخش مشتری و بخش مشکل زیربنای استارتاپ شما را تشکیل می‌دهند.
گام چهارم: صحت همۀ فرضیه‌هایی را که در هر قسمت از بوم ناب یادداشت کرده‌اید بررسی کنید.
مثلاً با پذیرندگان آغازین مصاحبه کنید و ببینید آیا آنها واقعاً از مشکلاتی که روی بوم شناسایی کرده‌اید رنج می‌برند؟ آیا این مشکلات به قدری برای آنها مهم هست که از راه‌حلی مناسب استقبال کنند؟
اگر چنین است که به مسیر خود ادامه دهید، وگرنه باید به بوم ناب برگردید، برخی از متغیرها را اصلاح کنید و فرضیه‌های جدید را دوباره آزمایش کنید. تا زمانی این چرخه تکرار می‌شود که در حرف‌های مصاحبه‌شوندگان، الگوی مشترکی از شکایت به دست آید.
چه زمانی از بوم کسب و کار ناب استفاده کنیم؟
تمرکز بوم کسب و کار ناب بر کارآفرینی است و برای کسب و کارهای نوپا طراحی شده است. ساخت این بوم ممکن تنها چند دقیقه زمان ببرد. این بوم با جذب ایده‌های شما و جمع‌آوری بازخوردها و تکرار پویای این فرآیند سبب می‌شود تمرکز بیشتری بر روی کسب و کار خود داشته باشید.
نمونه تکمیل شده بوم ناب برای کتابخانه هوشمند
مشاوره استارتاپ
در جهانی زندگی می کنیم که در هر لحظه ای، یک ایده جدید متولد می شود، همه افراد علاقه دارند که این ایده ها را تبدیل به کسب و کار کنند، اما فقط تعدادی از پروژه ها به موفقیت می رسند، در این مسیر با مشاوره استارتاپ به شما کمک می کنیم تا راه اندازی، رشد و توسعه کسب و کار نوپای خود را انجام دهید.
